Per toeval ontdekt u dat op een website een tekst of een foto staat die u heeft laten maken voor uw eigen website. Wat te doen?
Het belang van identiteit
Steeds meer MKB bedrijven stappen af van het gebruik van stockfoto’s omdat ze menen met eigen beeldmateriaal beter de eigen identiteit over te kunnen brengen. Niet alleen laten ze daarom foto’s maken van hun producten, maar ook van hun pand, hun bedrijfsauto’s en soms ook van het eigen personeel. Panthera heeft hier al jaren een eigen dienst voor in het leven geroepen.
Het belang van tekst op internet hoeft nauwelijks toegelicht te worden. Hiervoor geldt, net als voor beeldmateriaal, dat hoe unieker het is, hoe beter men gevonden kan worden binnen zoekmachines zoals Google.
Uit allerlei onderzoek blijkt dat het een goede strategie is om met eigen teksten en eigen beeldmateriaal het internet te betreden. De herkenbaarheid en het vertrouwen neemt toe in organisaties die dit doen en het Google algoritme zorgt er voor dat organisaties beter worden gevonden.
Kosten, verlies en schade
Om voor goed beeldmateriaal en goede teksten te zorgen, worden kosten gemaakt. Niet alleen worden foto’s gemaakt, ze worden vaak ook nog bewerkt en dit kost tijd. Ook het maken van goede teksten kost tijd en daarmee geld. Des te vervelender is het om te moeten merken dat deze investeringen door een ander ongevraagd worden gebruikt en daar zelfs concurrenten mee worden.
Het is niet alleen economische schade die hiermee wordt geleden. Doordat het beeldmateriaal ook op andere websites wordt gebruikt, verliest de uitstraling van een organisatie op het internet haar unieke karakter en kan de vindbaarheid in Google schade leiden. Daarbij kunnen (potentiële) klanten denken dat juist u gekopieerd heeft van anderen, wat uw imago natuurlijk niet ten goede komt.
Kortom, het is ongewenst als uw websiteteksten en/of uw beeldmateriaal door anderen wordt gekopieerd en gebruikt. Dat levert naast irritatie ook serieus economische schade op.
Teksten vinden
Wanneer een tekst op internet hergebruikt is, kan dat relatief eenvoudig worden gevonden. Kopieer tekstdelen van uw eigen website en voer ze regelmatig in Google in. Ook pagina’s voorzien van teksten die een beetje zijn aangepast, worden dan vertoond. Vindt u eenmaal zo’n tekst, dan kunt u daar stappen tegen ondernemen. Hier is immers sprake van plagiaat en/of inbreuk op uw auteursrecht.
Voor de wetgever bestaat er overigens geen plagiaat. De wet beschrijft het auteursrecht en het is in die wet niet onder alle omstandigheden zo dat men geen teksten over zou mogen nemen. In het geval waar een concurrent uw teksten heeft gekopieerd, zal echter voor ieder weldenkend mens duidelijk zijn dat het (vrijwel) letterlijk overnemen van webteksten niet is toegestaan en dus met het auteursrecht in de hand betreden kan worden.
Afbeeldingen vinden
Wat minder mensen weten is dat men, net als dat teksten gevonden kunnen worden, ook naar afbeeldingen op het internet kan zoeken. Op de website van TinEye wordt bijvoorbeeld beweerd dat je daar een afbeelding kunt uploaden die vergeleken wordt met enkele biljoenen andere afbeeldingen.
Heeft u meer vertrouwen in de zoekmachines van Google, dan kunt u die ook gebruiken. Ga daarvoor naar Google Images, upload de foto op een soortgelijke manier als bij TinEye en zie of Google uw foto ook op andere sites tegen is gekomen. De zoekmachine Yandex heeft een soortgelijke functie die tegenwoordig vaak betere resultaten geeft dan Google.
Dit soort image search engines zijn relatief slim en zoeken ook naar aangepaste versies van de afbeeldingen.
Recht hebben en krijgen
Vindt u op deze manier teksten of foto's die van u zijn op een andere site terug dan is er rede om stappen te ondernemen. De praktijk leert wel dat u recht kunt hebben, maar dat wil nog niet zeggen dat u dat recht ook krijgt. Een jurist inhuren is niet goedkoop en de vraag is of dit geld opweegt tegen het verlies wat geleden wordt. Wanneer u zeker bent een zaak te winnen, dan kunt u een zaak aanspannen waarbij u de kosten voor de jurist probeert te verhalen op de boosdoener. In een aantal gevallen is gebleken dat dit door de rechter werd toegekend.
Toch hoef je niet meteen een jurist in de arm te nemen. In veel gevallen volstaat het om een mailtje te sturen naar de eigenaar van de website waar de schending van uw auteursrecht wordt gepleegd. Maak daar in duidelijk om welke tekst of foto het gaat en dat u eist dat deze onmiddellijk van de website wordt verwijderd omdat u anders juridische stappen zult ondernemen. Bij Google kunt u tegelijkertijd een verzoek tot verwijdering indienen via het formulier Vermeende auteursrechtschending melden. Google zal, wanneer zij erkent dat het inderdaad een schending van auteursrecht betreft, de de betreffende website (deels) kunnen verwijderen uit haar zoekresultaten.
Maar heeft u wel het recht?
Misschien denkt u dat een foto voor u gemaakt exclusief aan u toebehoort en dat anderen die niet mogen gebruiken, maar dat hoeft niet het geval te zijn. Het is namelijk niet zo dat u standaard het alleenrecht heeft op werk dat voor u gemaakt is. Na oplevering zijn deze dan ook meestal niet van u. U heeft meestal betaald voor het laten maken van dit werk, maar niet voor het werk zelf. Waarschijnlijk heeft u een licentie afgenomen om deze producten te mogen gebruiken.
Het alleenrecht krijgt u wanneer een maker afstand doet van diens auteursrechten. Als dat gedaan wordt, dan moet dat geregeld worden door daar een akte voor op te laten stellen. Is dat niet gebeurd, reken er dan op dat u beschikt over een licentie, en dus niet over eigendom kunt spreken.
Licenties
Met de licentie wordt bepaald welke toestemming de maker u verleent om het werk te mogen gebruiken. Laten we als voorbeeld praten over een foto van een fotograaf, maar dit gaat dus ook op voor een tekst, tekening of bijvoorbeeld een video.
In een licentie van een fotograaf kan zijn opgenomen hoe (in welke vorm) de foto mag worden verspreid. Bijvoorbeeld bedoeld voor op de website of in een folder. Maar ook hoe groot de doelgroep is (alleen voor de bezoekers van die site) en in welke periode (bijvoorbeeld voor drie jaar) of welk gebied (in de regio Amsterdam) de foto verspreid mag worden.
Een foto voor een poster in een winkel kan daardoor niet zo maar gebruikt worden om ook op de website te plaatsen. Wilt u dat toch doen, dan zult u terug moeten gaan naar de fotograaf om daar apart toestemming voor te krijgen. Vaak moet u daarvoor dan extra betalen en verwerft u een aanvullende licentie.
Soorten licenties
Wanneer een licentie is afgegeven, blijft het auteursrecht bij de fotograaf. De licentie zegt dat u het werk mag gebruiken en onder welke omstandigheden, meer niet. Nu kan in uw contract met de fotograaf wel zijn opgenomen dat de foto die hij voor u gemaakt heeft, alleen door u onder licentie gebruikt mag worden. De licentie wordt dan dus alleen aan u geschonken. Anderen krijgen geen licentie. We spreken in dat geval over een exclusieve licentie.
Is er geen sprake van een exclusieve licentie, dan mag de fotograaf dezelfde foto ook aan een andere partij onder licentie aanbieden. Op stockfotografie rusten vaak niet-exclusieve licenties. Verschillende klanten kunnen hierdoor dezelfde foto gebruiken onder de licentie die daarvoor is opgesteld.
Het is belangrijk om te weten of u beschikt over een exclusieve licentie voordat u een andere partij beschuldigd van schending van auteursrecht. Het kan immers voorkomen dat hij wel degelijk een licentie heeft afgenomen bij dezelfde fotograaf als waar u uw foto heeft laten maken.
Een fotograaf kan ook nog een zogenaamde open licentie voor zijn foto hebben vastgelegd. Een open licentie betekent dat iedereen deze foto mag gebruiken mits hij aan bepaalde voorwaarden voldoet. Bijvoorbeeld: Mag gebruikt worden mits de naam van de fotograaf erbij vermeld wordt
en Als het gebruik niet commercieel van aard is
. Dergelijke licenties kunnen vanzelfsprekend gebruikt worden om als fotograaf meer naamsbekendheid mee op te bouwen.
Wanneer een open licentie van toepassing is en u een niet-exclusieve licentie heeft afgenomen kan uw foto dus op meerdere websites staan, en dat is dan nog toegestaan ook. Vergewis u er dus van of de andere partij echt niet het recht heeft om het werk op diens website te plaatsen voordat u een sommerende mail gaat sturen of een jurist inschakelt.
Auteursrecht
Het auteursrecht is in het leven geroepen om de maker, in dit geval de fotograaf, te beschermen, niet de opdrachtgever. Hoewel bij commerciële opdrachten al wel meer rechten bij de opdrachtgever komen te liggen, betekent dit, zoals eerder toegelicht, u dus niet zo maar alles kunt doen met de foto wat u maar wil. Daar heeft u toestemming van de maker voor nodig.
Het auteursrecht is een groot goed, maar kan dus ook tegen u werken. Bedenk: als er niets is vastgelegd, geldt dat het auteursrecht bij de fotograaf ligt en mag u de foto niet zo maar gebruiken. Het is dus belangrijk om er op toe te zien dat er goede afspraken worden gemaakt met de maker en dat deze schriftelijk worden vastgelegd.
Derden
Daarbij is het goed om te weten dat u soms niet alleen met de maker te maken heeft, maar ook met derden waar iets mee afgesproken moet worden. Laten we het voorbeeld van de fotograaf nog eens verder uitdiepen. Op zijn foto kunnen mensen staan en die mensen kunnen aanspraak maken op bepaalde rechten.
Stel dat de fotograaf met u heeft afgesproken dat hij een fotomodel meeneemt en dat deze wordt gefotografeerd voor uw pand. Wat nu als dit fotomodel een conflict krijgt met deze fotograaf en op grond daarvan wil dat de foto’s niet meer gebruikt worden? En wat als die foto ook gebruikt is als opdruk op uw vrachtauto’s? Dan zou dan veel geld kunnen gaan kosten. Tussen de fotograaf en het fotomodel zal daarom een contract moeten bestaan waarmee uw belangen beschermd worden. U zult dit op uw beurt met de fotograaf moeten vastleggen.
Nog complexer kan het worden wanneer eigen personeel is gefotografeerd en met een conflict uw organisatie verlaat. Een dag na het vertrek ontvangt u een sommering om de foto’s van uw wagenpark te laten verwijderen. Wat nu?
Portretrecht
In tegenstelling tot wat sommige mensen denken, is het niet zo dat van een foto waar iemand op staat, die persoon altijd zo maar kan bepalen of die wel of niet meer mag worden gebruikt. Dit heeft veel te maken met de voorwaarden waar onder de foto werd gemaakt.
Als er geen speciaal recht voor de geportretteerde op de foto rust, dan kunnen zij zich proberen te beroepen op het portretrecht. Eenvoudig gesteld moet de persoon in kwestie dan aantonen dat hij of zij, door op de foto vertoond te worden, daar (aanmerkelijk) schade van ondervindt. Dat is in veel gevallen niet zo gemakkelijk om te doen. Ook (oud) medewerkers kunnen zich natuurlijk beroepen op dit portretrecht.
Bescherming
Het is mogelijk om via het arbeidscontract de toestemming om foto’s te gebruiken af te dwingen wanneer deze zijn gemaakt onder werktijd. Dergelijke clausules komt men af en toe tegen bij bedrijven die veel de media opzoeken, zoals bij eventbureaus of een aantal horecagelegenheden. Dit is ogenschijnlijk een gemakkelijke route, maar wel een die goed uitgezocht moet worden door een jurist. Het opstellen van de juiste voorwaarden is hierbij namelijk cruciaal.
Het is volgens ons verstandiger om door de fotograaf een quitclaim op te laten stellen met het model, ook als het een medewerker betreft. Een quitclaim in een overeenkomst tussen fotograaf en de geportretteerde waarbij deze laatste toestemming geeft om af te zien van het portretrecht. Hiermee worden problemen en onduidelijkheden voorkomen en heeft u alleen nog te maken met de fotograaf. Op onze website over Visual Media valt er meer te lezen over quitclaims.
Uitzonderingen
Als iemand u citeert op een andere website en daarbij de bron en auteur vermeld, dan schendt hij daarmee niet het auteursrecht. U kunt zich dus niet via het auteursrecht verzetten tegen het plaatsen van een dergelijk citaat wanneer een concurrent bijvoorbeeld een recensie schrijft over een product waarin u geciteerd wordt. Het citaat moet wel beperkt blijven, als een volledig artikel zonder toestemming op een andere website wordt gepubliceerd, met of zonder bronvermelding, zal dit een schending zijn van het auteursrecht.
Ook foto’s mogen op deze manier gebruikt worden. In een aantal gevallen mag hierdoor een foto in een artikel worden gebruikt zonder dat hiervoor toestemming hoeft te worden gevraagd. Ook hier geldt dat de foto dan wel echt als citaat dient te worden gebruikt en niet als illustratie voor het artikel. De foto moet dus werken als verduidelijking van wat er beschreven staat en het moet duidelijk zijn dat dit niet het origineel is.
Er worden ook uitzonderingen gemaakt wanneer iets een bepaalde nieuwswaarde heeft. Zowat alles wat onze koning doet zou men een zekere nieuwswaarde kunnen toedichten. Daarom kan de koning zich niet beroepen op het portretrecht wanneer een foto van hem wordt gemaakt als hij een lintje doorknipt. Maar vakantiefoto’s van de koning hebben geen serieuze nieuwswaarde en daarom kan hij daarmee wel degelijk een beroep doen op het portretrecht.
Tot slot
Iemand mag niet zo maar uw teksten of beeldmateriaal gebruiken. Ook niet wanneer u dit niet expliciet op uw website vermeld. Als ze dit wel doen, kunt u hen hierop aanspreken en, bij een weigering, juridisch aanpakken. Of dit laatste financieel de moeite waard is, moet daarbij afgewogen worden en u moet zeker weten of ze echt het recht niet hebben.
Wie creatieve werken produceert, krijgt daarmee automatisch auteursrechten op dat werk. Een opdrachtgever is daardoor niet automatisch gerechtigd om alles met deze werken te doen wat hem uitkomt. In de licentie staat opgenomen waarvoor wel toestemming is verleend. Het is verstandig om vooraf goede afspraken te maken over welke rechten alle betrokken partijen hebben en dat dit schriftelijk wordt vastgelegd zodat daar achteraf geen misverstanden over kunnen ontstaan.
